Yazan: 
Çevresel Ses (Surround Sound) film severler için inanılmaz bir deneyim anlamına geliyor. Hele son 10 senedir gördüğümüz 7.1 çevresel ses teknolojisi, evimizde kaliteli sinema salonlarına benzer ses elde etmemizi sağlıyor. Ancak bunlara erişim de bir o kadar masraflı olabiliyor. Modern teknolojileri içeren bir AV Receiver seçelim, yeterli ses sağlayacak hoparlörleri alalım, bu hoparlörleri düzgün şekilde yerleştirelim… derken olay alıyor başını gidiyor. Hele bir de audiophile sayılacak birisiyseniz, toplayacağınız sistem bir araba parasına çıkabiliyor. Ama işin sonunda apartmanlarda yaşıyoruz, apartmandakiler rahatsız olmasın diye, onlarca bin lira ödediğimiz sistemleri kısık sesle kullanmak zorunda kalacağız.
Eğer bu kadar para vermek istemiyorsanız ve filmleri bilgisayarınızda kulaklıkla dinlemek zorundaysanız, o zaman imdadınıza Sanal Çevresel Ses (Virtual Surround Sound) koşuyor. Özellikle oyuncu kulaklıkları satan firmaların, 5.1 veya 7.1 ses elde ederek oyun oynamak veya film izlemek isteyenlere bu deneyimi taklit etmeye çalıştığı modelleri uzun yıllardır satılıyor. Bunu bazen ek aparat yardımıyla, bazen de ürünle birlikte gelen yazılım ile gerçekleştiriyorlar. Tabii bu da, birebir aynı özelliklere sahip iki kulaklığın Stereo ve Surround modelleri arasında geniş fiyat farkına neden oluyor. Eğer kulaklığınızda 5.1 veya 7.1 Gerçek Çevresel Ses istiyorsanız, 2000 – 3000 TL arasında bir ücret karşınıza çıkıyor. Ama bu modellerin Sanal Çevresel Ses kullanan kulaklıklara göre çok büyük bir ses farkı yaratmadığını düşünürsek (firmadan firmaya fark edebilir), aradaki fiyat uçurumuna değmiyor.
Özel bir model kulaklık almaya gerek kalmadan, elinizdeki herhangi bir kulaklıkla da Sanal Çevresel Ses elde etmenizi sağlayan bazı uygulamalar var. Bunların biri Razer’ın çıkardığı Surround yazılımıydı. Bir dönem ücretsiz bir çözüm olduğu için popülerdi ve işe de yarıyordu. Ama o zamandan beri bir çok alternatifi türedi. Bazı anakartlarda, kendi ses kartlarında sanallaştırma seçenekleri olabiliyor. Windows 10 kullanıcısıysanız, Windows Sonic (uzamsal ses) ile böyle bir özelliğe farklı donanım ihtiyacı olmadan da ulaşabiliyorsunuz. Ayrıca yine Windows 10’da Dolby Atmos aktifleştirebiliyorsunuz, ama tabii bunun için de önce Dolby Access’i indirip sonra bir miktar para ödemeniz gerekiyor.
Bunların yerine, uzun süredir kullandığım ve tamamen ücretsiz olan, donanımdan bağımsız bir uygulamadan bahsedeceğim. HeSuVi kurduğunuzda, sadece 7.1 Çevresel Ses’e ulaşmış olmuyorsunuz, ayrıca yanında birçok özelliği beraberinde getiriyor. Common HRIRs listesi altında, Dolby Atmos, CMSS-3D, Dolby Home Theater v4, DirectSound3D, DTS Headphone:X, Sennheiser GSX, Nahimic, OpenAL, Razer Surround, SBX Pro Studio, Windows Sonic gibi farklı yöntemleri simüle etme imkanı sunuyor.
Programı kullanmak çok basit, ama düzgün işlemesini sağlamak biraz çetrefilli olabiliyor. O yüzden küçük bir kurulum rehberi yapmış olalım.
Öncelikle Equalizer APO gerekiyor, sitesinden (https://sourceforge.net/projects/equalizerapo/) indirip kurun. Kurulum kısa sürüyor, ayar penceresi açıldığında ise Varsayılan cihazın (kulaklık) yanındaki kutucuğu seçip kurulumu sonlandırın. Bilgisayarı tekrar başlatmanızı istediğinde bunu kabul etmeyin, başlatmadan devam edeceğiz. Şimdi HeSuVi’yi kendi sitesinden (https://sourceforge.net/projects/hesuvi/) indireceğiz. Kurulum yine kısa sürecek, ve kendisini Equalizer APO altına kuracak. Bilgisayarı tekrar başlatmanıza gerek yok, HeSuVi’nin penceresinden Actions -> Restart Audio Service dediğinizde bilgisayarı tekrar başlatmadan sadece ses hizmetlerini tekrar başlatmış olacak. Common HRIRs listesinden birini seçtikçe, o an dinlediğiniz sesin de değiştiğini duymuş olacaksınız. En iyi performans için, Windows’un (Denetim Masası) ses ayarlarında kulaklığınızın varsayılan şeklinde ayarlı olduğuna, Özellikler -> Gelişmiş altında Varsayılan Biçim’in 48000 Hz veya 44100 Hz olduğuna ve Yapılandır altında 7.1 Surround ses kanalının seçili olduğuna emin olun.
Ama diyelim ki olmadı, çalışmadı, 7.1 ses kanallarından bazılarından ses alamıyorsunuz, veya HRIR değiştirseniz de çalan sesi hiç değiştirmiyor. Bu durumda çözüm için VoiceMeeter kurmanız gerekecek. VoiceMeeter’ı kendi sitesinden (https://www.vb-audio.com/Voicemeeter/#DownloadVoicemeeter) indirip kurun, bilgisayarı tekrar başlatmanıza gerek yok. Önce Virtual IO Control Panel uygulamasını açın, Options -> Internal Sampling Rate altında 48000 Hz (veya biraz önce bahsettiğim Varsayılan Biçim’de 44100 Hz ise bu sefer 44100 Hz) ayarlayın. Kapatın, bilgisayarı tekrar başlatmaya yine ihtiyacınız yok. Sonra Voicemeeter’i açın, Menu -> System Settings / Options -> Preferred Main SampleRate ayarını 48000 Hz (veya bir önceki adımda 44100 Hz ise, burada da 44100 Hz) seçin, WDM Input Exclusive Mode’u Yes olarak ayarlayın. Menu -> Hook Volume Keys (for level Output A1) seçili olduğuna emin olun. Menu -> System Tray (Run at Startup) seçerek, programın her Windows açılışında çalışmasını ayarlayın. Hardware Out kısmında A1 düğmesine basıp oradan WDM: Hoparlör seçeneğini seçin. Windows’un (Denetim Masası) Ses ayarlarında Kayıttan Yürüt sekmesi altında VoiceMeeter Input gözükecek, Varsayılan Aygıt olarak bunu atayın. Bu ekrandayken, Özellikler’i açıp Gelişmiş sekmesine gelin, Varsayılan Biçim’in uygun bir şekilde ayarlandığına (48000 Hz ise 48000 Hz, 44100 Hz ise 44100 Hz) emin olun. Yapılandır kısmından ise 7.1 Surround seçili olsun. HeSuVi’yi geri açıp Actions -> Open Equalizer APO Configurator’e tıklayın, Output A1’in yanındaki kutucuğu işaretleyin. Buraya kadar her şeyi bitirdiyseniz, bilgisayarı tekrar başlatabilirsiniz. Eğer ses cızırtılı / patlak çıkıyorsa, HeSuVi uygulamasında Actions -> Open Equalizer APO Configurator altında Output A1’i birkaç kere seçip kapatmak, Voicemeeter uygulamasında Menu -> Restart Audio Engine ile bunu çözmeniz mümkün olacaktır.
Peki bu kadar uğraştığımız HeSuVi bize ne kazandırıyor? Öncelikle saydığım Sanal Çevresel Ses metodlarını tek bir uygulamada erişme şansınız oluyor. Common HRIRs listesi altında birçok farklı sanallaştırmayı deneyebiliyorsunuz, burada GSX+ veya DH++ kullanmanızı önerebilirim. Sesinin doygunluğu açısından en çok tatmin olduklarım bu ikisi oldu. Ama kendinize göre veya surround yeteneğine göre farklı sanallaştırmaları da deneyebilirsiniz.
HeSuVi sadece bir Sanal Çevresel Ses uygulaması değil, ince ayarlar ile birçok teknik özelliği kontrol etmeye yarıyor. Ses mühendisliği konusunda deneyimli birisi değilseniz, bunların çoğuna ihtiyaç duyacağınızı sanmıyorum. Yine de çıkacak problemlerde el altında bu ayarlara ulaşım olması güzel. Voicemeeter ise, sıradan kullanıcının işine yarayabilecek daha fazla özellik sunuyor. Eğer Windows ses ayarını 100’e getirip kulaklık ayarını da en yükseğe getirmenize rağmen sesi yeterince yüksek alamıyorsanız, VoiceMeeter üstünde Fader Gain’i arttırarak daha yüksek ses ayarlarına ulaşabilirsiniz. Ya da seçtiğiniz sanallaştırmadaki Bass yetersiz geldiyse, yine Voicemeeter üzerinden Bass’ı arttırma imkanınız var. Voicemeeter’in bir başka güzel özelliği de, Hardware Input üstünden mikrofonunuza erişip, farklı efektler deneyip sesinizi kalınlaştırıp inceltebilirsiniz. Özellikle podcast ile uğraşıyorsanız, mikrofon sesinizi temizlemenize yardımcı olacaktır.
HeSuVi’yi bir kere düzgünce kurduğunuz zaman, oyun oynarken, video izlerken veya müzik dinlerken sorunsuz bir şekilde 7.1 sanallaştırmanın tadını çıkaracaksınız. Elbette profesyonelce kurulmuş bir 7.1 hoparlör setinin yerine geçmeyecek. HeSuVi’nin esas olayı, bir aparat (dongle) veya yazılım için kulaklıklara daha çok para ödemek zorunda kalmadan sanallaştırma seçeneklerine ulaşabilmek. YouTube’daki videoları izlerken bile daha güçlü bir ses elde etmiş olacaksınız. Gerçek 7.1 seti kullanıyormuş gibi tüm hoparlörlere erişiminiz oluyor, böylelikle oyunlarda veya video dosyalarında bir uyumluluk problemi de yaşamıyorsunuz.
